Аԥсуаа рхылҵшьҭрақәа Мраҭашәархьтәи Кавказ иқәынхон ҳашықәсԥхьаӡара ҟалаанӡа III-тәи азқьышықәсазгьы. Ҳашықәсԥхьаӡара ҟалаанӡа I-тәи азқьышықәса азы Аԥсны адгьылҵакыра Колхидатәи аҳра иахәҭакын. Ҳашықәсԥхьаӡара ҟалаанӡа VI-тәи ашә. уи адгьылҵакыраҿы рҽышьақәдырӷәӷәеит еллинтәи ақалақьқәа-хырӷәӷәарҭақәа, IV-тәи ашә. актәи зыбжазы иаднакылеит ҳәа ишьоуп ақьырсианра.
VIII-тәи ашә. Аԥсны ихьԥшым ҳәынҭқаррак аҳасабала аҭоурых хацыркын. Ари аамҭазы ишьаҭаркын Аԥсуа аҳра, уи раԥхьатәи аҳас даиуит Леон II. X-тәи ашә. аҩбатәи азыбжазы, аҭоурых аҟны раԥхьаӡа акәны Аԥсны иаку Ақырҭуа ҳәынҭқарра аилазаара иалалеит аҳ Баграт III иаԥшьгарала.
XV-XVI-тәи ашә. раан Қырҭтәыла анхыбгала Аԥсны Сабедиано аҳра иалан, уи нахыс Аԥсуа аҳра хазы ишьақәгылеит. XVII-XVIII-тәи ашә. раан Ҭырқәтәыла анапаҵаҟа иҟан, 1810 ш. февраль 17 инаркны автономиак аҳасабала Урыстәылатәи аимпериа иалалеит.
1864 ш. инаркны 1917 ш. азынӡа Аԥсуа аҳра – «Аҟәатәи аокруг» ҳәа ирдыруаз, Урыстәылатәи аимпериа аусбарҭа анапаҵаҟа иҟан.
1921 ш. март 4 инаркны Аԥсны аҭоурых аҟны адаҟьа ҿыц аатит – Аԥсны ССР ҳәа ишьақәгылеит, декабр 16 инаркны акәзар, Аԥсни Қырҭтәылатәи ССР-и еидылеит афедерациатә шьаҭала.
1931 ш. февраль нахыс Аԥсны автономтә республика аҟынӡа иларҟәны Қырҭтәылатәи ССР аилазаараҿы иҟалеит.
1990 ш. исуверентәу Аԥснытәи Асоветтә Социалисттә Республика акәны ишьақәгылеит.
1992 ш. Аԥсни Қырҭтәылеи рзеиԥш Конституциа аредакциа аганахьала ргәаанаграқәа рҽеиҩыршеит, иҵысит Аԥсны Аџьынџьтәылатә еибашьра. Аҭынчратә еиқәшаҳаҭра рнапы анаҵарҩыз 1994 ш. апрель мзазы ауп. Ноиабр 26 рзы Аԥсны иаднакылеит Аконституциа ҿыц, уаҟа ианыԥшит атәыла ирыланҳәаз ахьԥшымра.
2008 ш. Урыстәылатәи Афедерациа Аԥсны ахьԥшымра азханаҵеит. 2014 ш. Аԥсни Урыстәылеи Рхадацәа Р. Ҳаџьымбеи В. Путини аиҩызареи аусеицуреи рзы жәашықәса ҿҳәарас измоу аиқәшаҳаҭра рнапы аҵарҩит.
Иахьазы Аԥсны ахьԥшымра азхарҵахьеит ф-ҳәынҭқаррак: Урыстәыла, Никарагуа, Венесуела, Науру, Тувалу, Шьамтәыла. Аԥсны жәларбжьаратәи аиҿкаарақәа ирылаӡам, аха анаԥшҩы истатус амоуп Урыстәылеи Белоруссиеи Реидгылатә ҳәынҭқарра Апарламенттә еизара аҟны